اقبال لاهوری
علامه محمد اقبال لاهوری (۱۸۷۷–۱۹۳۸ میلادی)، شاعر، فیلسوف، سیاستمدار و متفکر بزرگ مسلمان، از چهره‌های برجسته‌ی تاریخ معاصر شبه‌قاره‌ی هند و جهان اسلام است. او به عنوان یکی از پیشگامان جنبش استقلال پاکستان و یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان‌های اردو و فارسی شناخته می‌شود. اقبال با اشعار و اندیشه‌های عمیق خود، تأثیر بزرگی بر تفکر اسلامی و جنبش‌های سیاسی و فرهنگی در جهان اسلام گذاشت.
زندگینامه
محمد اقبال در ۹ نوامبر ۱۸۷۷ (برخی منابع ۱۸۷۳ ذکر کرده‌اند) در شهر سیالکوت، در ایالت پنجاب (که امروزه بخشی از پاکستان است)، به دنیا آمد. پدرش، شیخ نور محمد، مردی متدین و صوفی‌مسلک بود و مادرش، امام بیبی، زنی فرهیخته و علاقه‌مند به ادبیات بود. اقبال از کودکی تحت تأثیر محیط مذهبی و فرهنگی خانواده قرار گرفت و به تحصیل علوم دینی و ادبیات علاقه‌مند شد.
تحصیلات
اقبال تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود، سیالکوت، گذراند و سپس برای ادامه‌ی تحصیل به لاهور رفت. او در کالج دولتی لاهور به تحصیل فلسفه و ادبیات پرداخت و تحت تأثیر استادانی مانند سر توماس آرنولد، شرق‌شناس بریتانیایی، قرار گرفت. اقبال در سال ۱۸۹۹ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی فلسفه دریافت کرد.
در سال ۱۹۰۵، اقبال برای ادامه‌ی تحصیلات به اروپا رفت. او در دانشگاه کمبریج انگلستان به مطالعه‌ی فلسفه و حقوق پرداخت و سپس در دانشگاه مونیخ آلمان، دکترای خود را در رشته‌ی فلسفه با رساله‌ای درباره‌ی "سیر فلسفه در ایران" دریافت کرد. دوران تحصیل در اروپا تأثیر عمیقی بر اندیشه‌های اقبال گذاشت و او را با فلسفه‌ی غرب و چالش‌های فکری جهان مدرن آشنا کرد.
فعالیت‌های ادبی و فلسفی
اقبال به عنوان یک شاعر و فیلسوف، آثار متعددی به زبان‌های اردو و فارسی خلق کرد. اشعار او سرشار از مفاهیم عمیق فلسفی، عرفانی و سیاسی است و به مسائل مهمی مانند هویت اسلامی، خودشناسی، آزادی، و بازگشت به ارزش‌های اصیل اسلامی می‌پردازد. برخی از مهم‌ترین آثار شعری او عبارتند از:
اسرار خودی (۱۹۱۵)
رموز بی‌خودی (۱۹۱۸)
پیام مشرق (۱۹۲۳)
زبور عجم (۱۹۲۷)
جاویدنامه (۱۹۳۲)
بال جبرئیل (۱۹۳۵)
ضرب کلیم (۱۹۳۶)
اقبال در اشعار خود به مفاهیمی مانند "خودی" (self) و "بی‌خودی" (selflessness) تأکید می‌کرد و معتقد بود که انسان باید با شناخت خود و تقویت اراده‌ی خود، به کمال برسد. او همچنین به انتقاد از تمدن غرب و تأثیرات منفی آن بر جهان اسلام پرداخت و خواهان بازگشت به ارزش‌های اصیل اسلامی بود.
فعالیت‌های سیاسی
اقبال نه تنها یک شاعر و فیلسوف، بلکه یک سیاستمدار فعال نیز بود. او به عنوان یکی از رهبران جنبش استقلال پاکستان، نقش مهمی در شکل‌گیری ایده‌ی ایجاد یک کشور مستقل برای مسلمانان شبه‌قاره‌ی هند ایفا کرد. اقبال در سال ۱۹۳۰، در سخنرانی معروف خود در الله‌آباد، ایده‌ی ایجاد یک کشور مستقل برای مسلمانان را مطرح کرد که بعدها به تشکیل کشور پاکستان منجر شد.
او به عنوان یک متفکر اسلامی، معتقد بود که اسلام نه تنها یک دین، بلکه یک نظام کامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که می‌تواند راه‌حلی برای مشکلات جهان مدرن ارائه دهد. اقبال خواهان اتحاد جهان اسلام و تقویت هویت اسلامی در برابر تهاجم فرهنگی و سیاسی غرب بود.
اندیشه‌های فلسفی و دینی
اقبال در فلسفه‌ی خود تحت تأثیر اندیشمندان اسلامی مانند مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، ابن عربی، و شاه ولی‌الله دهلوی قرار داشت. او همچنین از فلسفه‌ی غرب، به ویژه اندیشه‌های نیچه، برگسون، و هگل، آگاه بود و سعی کرد بین فلسفه‌ی اسلامی و فلسفه‌ی غرب گفت‌وگو برقرار کند.
اقبال معتقد بود که روح قرآن با فلسفه‌ی یونانی سازگاری ندارد و بسیاری از مشکلات جهان اسلام ناشی از اعتماد به فلسفه‌ی یونانی و دوری از تعالیم اصیل قرآن است. او خواهان بازگشت به قرآن و احیای تفکر اسلامی بود.
درگذشت و میراث
علامه محمد اقبال در ۲۱ آوریل ۱۹۳۸ در لاهور درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. آرامگاه او در لاهور، به عنوان یک مکان تاریخی و فرهنگی، مورد احترام است.
میراث اقبال در ادبیات، فلسفه، و سیاست بسیار گسترده است. او به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان‌های اردو و فارسی، و یکی از مهم‌ترین متفکران جهان اسلام شناخته می‌شود. اندیشه‌های او درباره‌ی خودشناسی، بازگشت به اسلام اصیل، و انتقاد از تمدن غرب، همواره مورد توجه اندیشمندان و فعالان سیاسی و فرهنگی قرار داشته است.
اقبال لاهوری نه تنها به عنوان یک شاعر و فیلسوف، بلکه به عنوان یک رهبر فکری و سیاسی، نقش مهمی در تاریخ معاصر جهان اسلام ایفا کرد. اشعار و اندیشه‌های او تا امروز الهام‌بخش میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است.
کتابها و آثار
افزودن نظر
نظرات
نظری ثبت نشده است