میرزا حبیب اصفهانی

میرزا حبیبُ‌الله اصفهانی (۱۲۱۴- اردیبهشت ۱۲۷۲ ش/ ۱۲۵۱- ذیقعده ۱۳۱۰ ق/ ۱۸۳۵- مه ۱۸۹۳ م) فرزند ملا اسدالله، معلم، ادیب، شاعر، مترجم، ویراستار، فهرست‌نویس، محقق، دستورنویس، روزنامه‌نگار، روشنفکر و فعال سیاسی ایرانی قرن سیزدهم هجری شمسی (مقارن با قرن نوزدهم میلادی) از شهر بِن در استان چهارمحال و بختیاری بود.

اهمیت جایگاه او در تاریخ ایران به‌دلیل پیشگامی فعالیت‌ها و آثار بسیار متعدد و متنوع او در زمینه‌های مختلف و تأثیرگذاری سیاسی، فرهنگی، ادبی و علمی است. وی در جنبش قبل از انقلاب مشروطه ایران (مصادف با دوره شاهان قاجار، ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه) فعالیت می‌کرده است. میرْزا حبیبُ‌الله اصفهانی ضمن گذراندن دوره‌های تحصیلی مرسوم آن زمان، به هم صحبتی با روشنفکران داخل و خارج از ایران روی آورد.

میرزا حبیب‌الله اصفهانی در سال ۱۲۴۵ شمسی تبعید شد و به یکی از مراکز مهم سیاسی و روشنفکری ایرانیان آن زمان در امپراتوری عثمانی یعنی استانبول مهاجرت کرد. در آنجا با محوریت روزنامهٔ اختر بر تحولات سیاسی ایران در جهت وقوع انقلاب مشروطه تأثیر گذاشت. این تأثیرگذاری به‌خصوص از طریق انتخاب هوشمندانه آثار مؤثر و جریان‌ساز جهت ترجمه و نیز نویسندگی در روزنامه اختر در گسترش آگاهی مردم ایران از عقب‌ماندگی خود نسبت به تمدن غرب و روشنگری‌های سیاسی قابل مشاهده است.

وی با توجه به آشنایی با تمدن غرب و تسلط بر چند زبان و گویش (فارسی، عربی، لری، فرانسوی و ترکی) و پشتوانه فکری و علمی، آثار متعددی از خود در دوره تبعید در استانبول بر جای گذاشت. این آثار به دلیل علمی بودن و پیشگامی در نوع خود در ایران دارای اهمیت‌اند. از این آثار و فعالیت‌ها، به ترتیب اهمیت می‌توان از ارائه دستور زبان فارسی به‌طور مدون و برای اولین‌بار در قالب چندین کتاب درسی و تحقیقی، تحول در نثر فارسی با ترجمه چند کتاب، تصحیح علمی و دقیق آثار گذشتگان ایران برای نخستین بار، اولین فهرست‌نگاری علمی ایران با فهرست کردن کتاب‌های کتابخانه اندرون مسجد ایاصوفیه، نخستین ترجمه‌ها شامل ترجمه اولین نمایشنامه از زبان فرانسوی، اولین ترجمه رُمان به فارسی، اولین محقق ادبی ایران با تصحیح چند اثر و تحقیقات پیرامون دستور زبان فارسی و تذکره خطاتان نام برد.

میرْزا حبیبُ‌الله در شعر از تخلص «دَستان» استفاده می‌نمود (که البته تنها در ابتدای شاعری استفاده از آن می‌کرد) این روشنفکر ایرانی در هزل، هجو و طنز تبحر خاصی داشت و سرآمد بود. میرزا حبیب در دو دهه اخیر از سوی افراد محلی «میرزا حبیب بِنی» و «میرزا حبیب دستان بِنی» نامیده شده است، که البته ثبت نام وی به این شکل در متون قاجاری و بعد از آن سابقه ندارد. وی به سبب اقامت طولانی در استانبول، نزد ترک‌ها به «حبیب اِفِندی» و «میرزا حبیب اِفندی» شهرت یافته و در دانشنامه‌های ترک دو مقاله دربارهٔ او تحت دو نام اخیر چاپ شده است.

میرْزا حبیبُ‌الله اصفهانی سرانجام پس از یک دوره بیماری در (اردیبهشت ۱۲۷۲ ش) در بورسه عثمانی از دنیا رفت و در همان‌جا دفن شد.

نظری ثبت نشده است